Υπάρχουν εικόνες που νομίζεις ότι ξέρεις. Τις βλέπεις χρόνια στα βιβλία, στις εκθέσεις, στις αναπαραστάσεις: μορφές με σπαθιά για παράδειγμα και σκέφτεσαι κατευθείαν άνδρες πολεμιστές. Όπως στην κλασική Μυκηναϊκή εικονογραφία.
Η Νικολέτα Αντονγέλι Μίχελ, από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Ντάρμστατ, προτείνει κάτι διαφορετικό. Οι «Ξιφοφόροι», λέει, δεν είναι άνδρες. Είναι γυναίκες. Τελετουργικές μορφές που κρατούν σπαθιά, αλλά όχι για να σκοτώσουν. Τα σπαθιά τους δείχνουν εξουσία, ιερατικό ρόλο, θέση μέσα σε θρησκευτικές διαδικασίες.
Το αγγείο είναι ένας μεγάλος Μυκηναϊκός κρατήρας, με δύο λαβές για την ανάμειξη οίνου και νερού. Οι μορφές πάνω του έχουν μακριά μαλλιά, μανδύες, διακοσμητικά στίγματα. Αυτά είναι γνωστά σύμβολα θηλυκότητας στη Μυκηναϊκή τέχνη. Αλλά τα όπλα είχαν καλύψει τη ματιά των ειδικών για αιώνες. Έβλεπαν πολεμιστές, δεν σκέφτηκαν τελετουργία.
Υπάρχουν παλιότερες παρατηρήσεις — όπως της Λουίζ Στιλ, στο Πανεπιστήμιο της Ουαλίας — για τον τρόπο που τα σπαθιά τοποθετούνται στο στήθος των μορφών, για τη στάση τους. Τελετουργικό, όχι πολεμικό. Στοιχεία που μπορεί κανείς να αγνοήσει αν κοιτά μόνο την επιφάνεια.
Αν η νέα ερμηνεία επαληθευθεί, αλλάζει ο τρόπος που βλέπουμε τη Μυκηναϊκή κοινωνία. Οι γυναίκες δεν ήταν μόνο παθητικά μέλη της κοινότητας. Υπήρχαν ρόλοι που απαιτούσαν ορατότητα, εξουσία, γνώση. Και αυτοί οι ρόλοι απεικονίστηκαν. Στην τέχνη, στα αγγεία, στα τελετουργικά αντικείμενα. Κι όμως, χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια για να το δούμε.
Το ενδιαφέρον δεν είναι μόνο αρχαιολογικό. Είναι πολιτισμικό. Μας υπενθυμίζει πόσο εύκολα η γνώση διαστρεβλώνεται από προκαταλήψεις. Η εικονογραφία των Μυκηναίων ήταν εκεί. Οι γυναίκες υπήρχαν εκεί. Απλώς δεν τις αναγνωρίζαμε.
Και κάτι ακόμα: η ιστορία της αρχαιολογίας δεν είναι ουδέτερη. Όσα θεωρούμε δεδομένα για το παρελθόν, όσα δείχνουμε σε σχολεία, σε μουσεία, στις εκθέσεις, καθορίζονται από όσα οι ειδικοί επέλεξαν να προσέξουν ή να αγνοήσουν. Η Μίχελ ανατρέπει αυτή την αίσθηση. Ξαφνικά, βλέπουμε ότι η κοινωνία των Μυκηναίων δεν ήταν μόνο άνδρες και μάχες. Υπήρχε μια παράλληλη πραγματικότητα, υπόγεια, με γυναίκες σε θέσεις εξουσίας που κρατούν σπαθιά με τρόπο που δεν γνωρίζουμε — όχι για να σκοτώσουν, αλλά για να δείξουν τι σημαίνει δύναμη.
Η ιστορία ξαναγράφεται σταθερά, αργά. Και κάθε νέα παρατήρηση μας δείχνει ότι οι εικόνες που νομίζουμε ότι ξέρουμε ίσως δεν μας λένε την αλήθεια. Ίσως χρειαστεί να κοιτάξουμε πιο προσεκτικά.
0 Σχόλια